Elektrikli Süpürgenin Çalışma Prensibi: Son Hava Bükücü

Hiç düşündünüz mü, elektrikli süpürge olmadan temizlik yapmak ne kadar zordu? Halıları dışarıya çıkarıp saatlerce silkelemek, yerleri defalarca süpürmek… Oldukça zahmetli bir işti. Bugünse bu mucize cihaz sayesinde temizlik, hızlı ve keyifli hale geldi. Peki, elektrikli süpürgenin çalışma prensibi tam olarak nedir? Ve bu hayat kurtarıcı cihazın tarihi nasıl şekillendi?

Elektrikli süpürgenin hikayesi, 1860 yılında icat edilen manuel “Hobbs Carpet Sweeper” adlı cihazla başladı. Bu, bir el krankıyla çalışan ve halılardaki tozları toplayan basit bir aletti. Ancak bu basit icat, temizliğin modern çağını başlatan önemli bir adımdı.

Gerçek elektrikli süpürgenin doğuşu ise 1901 yılında İngiliz mühendis Hubert Cecil Booth sayesinde gerçekleşti. Booth, o dönemde devrim niteliğinde bir cihaz geliştirdi. Oldukça büyük olan bu makine, pencereden sokulan bir hortum ile evi temizliyordu ve at arabasıyla taşınacak kadar büyüktü. Tek seferlik temizleme ücreti ise evin hizmetçisinin yıllık masrafı kadardı. Lakin Booth, bu hizmeti kurnaz yöntemler ile bir şova dönüştürmüştü. Bu sayede zengin hanımlar için bu hizmet, ne kadar zengin olduklarının bir göstergesi haline geliyordu. Hatta Buckingham sarayını bile süpürdü ve Rus çarından Alman imparatoruna kadar bazı saraylar tarafından satın alındı. Bu da onu daha çok endüstriyel kullanıma uygun hale getiriyordu.

Booth’un dev makinesi kısa süre için başarılı olsa da bu onun devasa olduğu gerçeğini ve bu yüzden evlerde giremediği değiştirmiyordu. Kısa süre sonra Amerikalı mucit James Spangler sahneye çıktı. 1907 yılında Spangler, daha taşınabilir ve kullanışlı bir süpürge tasarladı. Elektrikli motoru sayesinde emiş gücünü artıran bu tasarım, Hoover şirketine satıldı ve ilk ev tipi süpürgeler piyasaya sürüldü. Aslında önceki dev elektrikli süpürgenin çalışma prensibi ile çalışsa da ondan oldukça küçüktü. Bu noktadan sonra süpürgeler evlerin vazgeçilmezi haline gelmeye başladı.

Peki, bir elektrikli süpürge nasıl çalışır? Aslında, temelinde oldukça basit bir fizik kuralı yatar: Açık hava basıncı prensibi.

Ya size süpürgedeki motorun, dışarıdaki hava çekmek için değil de içerisindeki havayı dışarı atmak olduğunu söylesek…Hava, yüksek basınçtan alçak basınca doğru hareket eder. Elektrikli süpürge, bu prensibi kullanarak içindeki havayı dışarı atar ve içeride düşük basınçlı bir alan yaratır. Bu düşük basınç, dışarıdaki havanın süpürgenin içine doğru hızla akmasını sağlar. Ancak bu kadarla kalmaz. Bu hava akışı, beraberinde toz, kir ve diğer küçük parçacıkları da süpürgenin içine taşır. İşte bu fiziksel süreç, evlerimizi tertemiz yapan mekanizmanın temelidir.

• Emiş Gücü ve Vakum Oluşturma: Elektrikli süpürgenin motoru, güçlü bir fan yardımıyla cihazın içindeki havayı hızla dışarı atar. Bu işlem sırasında içeride bir vakum, yani düşük basınç alanı oluşur.
• Açık Hava Basıncı Prensibi: Dışarıdaki hava, bu düşük basınçlı alana doğru hızla akmaya başlar. Hortum ya da fırça başlığı, bu hava akışının yönlendirilmesini sağlar.
• Filtreleme: Çekilen hava, cihazın içindeki filtrelerden geçer. HEPA filtre gibi teknolojiler, toz parçacıklarını ve alerjenleri yakalayarak ortam havasını temizler.
• Kirlerin Depolanması: Toplanan toz ve kirler, bir toz torbasında ya da haznede birikir. Böylece süpürgeniz kolayca temizlenebilir hale gelir.
• Temiz Havanın Çıkışı: Filtrelenmiş hava, cihazın arkasından dışarı çıkar. Bu hava artık toz ve kirden tamamen arındırılmıştır.

Bu süreçte açık hava prensibi, emiş gücünün temelini oluşturur. Süpürge motoru ne kadar güçlü olursa, cihaz o kadar fazla kir ve tozu çekebilir. Görünen o ki, evimizi temizlerken aslında basit bir fizik mucizesine tanık oluyoruz!

• İlk Elektrikli Süpürge: Elektrikli süpürgenin hikayesi, 1901 yılında Hubert Cecil Booth’un tasarımıyla başladı. Ancak bu ilk süpürge, günümüz modellerinden çok farklıydı. O kadar büyüktü ki bir at arabasıyla taşınıyor ve çalıştırılması için dışarıdan enerji kaynağına bağlanması gerekiyordu.
• İlk Taşınabilir Süpürge: Teknolojinin hızla ilerlemesi, elektrikli süpürgeleri daha taşınabilir hale getirdi. James Spangler’in 1907’de tasarladığı taşınabilir model, bugünkü portatif süpürgelerin atası olarak kabul edilir. Bu gelişme, temizlik dünyasında bir devrim niteliğindeydi.
• İlk Torbasız Süpürge: Torba derdi olmadan temizlik yapmayı hayal edebilir misiniz? 1978’de James Dyson, torbasız süpürgeyi icat etti. Bu tasarım, temizliği hem daha pratik hale getirdi hem de sürdürülebilirlik açısından büyük bir adım oldu. Dyson, bu teknolojiyi geliştirmek için tam 5.127 prototip denedi ve sonunda başarıya ulaştı.
• Uzayda Süpürge Kullanımı: Elektrikli süpürgeler, yalnızca evlerde değil, uzayda bile kendine yer buldu. NASA, Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (ISS) astronotların kullanması için özel bir süpürge tasarladı. Yerçekimsiz ortamda çalışan bu cihazlar, mikro yerçekimi ortamında bile partikülleri başarıyla topluyor.
• Dünyanın En Pahalı Süpürgesi: Temizlikte lüksü sevenler için tasarlanan Swarovski kristalleriyle kaplanmış bir elektrikli süpürge, tam 20.000 dolara satıldı. Bu süpürge, temizlik cihazlarının sınırlarını lüks dünyasına taşıdı.
• İlk Robot Süpürge: Teknoloji dünyasının temizlikteki parlayan yıldızı Roomba, 2002 yılında piyasaya sürüldü. İlk robot süpürge olarak bilinen Roomba, temizlik alışkanlıklarımızı tamamen değiştirdi. Günümüzde milyonlarca evde kullanılıyor.
• İlk Kablosuz Süpürge: 1990’larda geliştirilen şarjlı süpürge modelleri, kablo karmaşasını ortadan kaldırarak kullanıcıların hayatını kolaylaştırdı. Bu yenilik, temizlikte hareket özgürlüğü sağladı.
• Elektrikli Süpürgeler Yarışıyor: Duyduğunuzda şaşırabilirsiniz, ancak İngiltere’de düzenlenen “Elektrikli Süpürge Yarışı” etkinlikleri oldukça popüler. Bu yarışmalar, süpürgelerin hız ve dayanıklılık açısından yarıştırıldığı eğlenceli bir organizasyon olarak dikkat çekiyor.
• Çocuklar İçin Mini Süpürgeler: Elektrikli süpürgeler, çocuklara da hitap ediyor! Küçük yaşta temizlik alışkanlığı kazandırmak amacıyla üretilen, çalışır durumda olan mini elektrikli süpürge oyuncakları oldukça popüler hale geldi.
• Pandemide Süpürge Satışları Arttı: Hijyenin ön planda olduğu 2020 yılı pandemisi sırasında elektrikli süpürge satışlarında %30’a yakın artış yaşandı. Özellikle HEPA filtreli modeller büyük talep gördü.

Kısaltılmış hali; motor, içerideki havayı dışarıya atar ve bu sayede içerideki basınç, dışarıdakinden düşür olur. Açık hava basıncı sayesinde bu boşalan bölgeye süpürgenin ucundan hava akışı olur ve bu sırada hava ile beraber tozlar da makinenin içine doğru itilir.

Merak duygunuz doymamış olabilir ama çamaşırlarını makinede unutmayın, bu arada çamaşır makinesinin çalışma prensipleri için sizi böyle alalım